Ի՞նչ եք ցանկանում փնտրել

Քաղցրահամ Ջուր
© WWF Armenia, Davit Ayvazyan

Ջուրը մեր մոլորակի ամենաթանկ ռեսուրսն է, որի պահպանությունը կենսական նշանակություն ունի մարդկության, բուսական և կենդանական  աշխարհի  համար:

ՔԱՂՑՐԱՀԱՄ ՋՐԱՅԻՆ ՊԱՇԱՐՆԵՐ ՈՒ ԳԵՐԽՈՆԱՎ ՏԱՐԱԾՔՆԵՐ

Քաղցրահամ ջրի սակավությունը համաշխարհային խնդիր է: Քաղցրահամ ջրային պաշարների  հիմնական աղբյուրներն են գետերը, լճերը և ճահիճները: Քաղցրահամ  ջրային պաշարների շուրջ մեկ երրորդը կենտրոնացած է Հարավային Ամերիկայում, չորրորդ մասը՝ Ասիայում, իսկ հետխորհրդային երկրները կազմում են մի փոքր ավելի՝ 20%-ը: Եվ միայն մոտ 2%-ը կենտրոնացած է Միջին Արևելքում և Հյուսիսային Աֆրիկայում: Երկրագնդի բնակչության թիվն օրեցօր աճում է, և դրան զուգահեռ աճում է ջրի պահանջարկը: Օրինակ՝ Եվրոպան կազմում է աշխարհի բնակչության 20% -ը, մինչդեռ ջրային պաշարներն ընդամենը 7% են:

Քաղցրահամ ջրի սակավությանը նպաստել են ոչ միայն բնական գործոններն, այլև մարդու գործունեությունը, որը հանգեցրել է ոչ միայն ջրային պաշարների կրճատմանն, այլև որակի վատթարացմանը: Որքան շատ է աղտոտված շրջակա միջավայրն, նույնքան աղտոտված են ջրային պաշարները: Էկոլոգիական խնդիրները փոխկապակցված են՝ ջրային գործոնի առկայությունն ուղղակիորեն կապված է նաև կենդանական աշխարհի շատ տեսակների գոյության հետ: 

© WWF Armenia, Davit Ayvazyan
Ի՞նչ է անում WWF-ն այս ոլորտում

Հայաստանը զբաղեցնելով 29,743 քառ. կմ տարածք՝ ունի քաղցրահամ ջրերի մեծ պաշար: Մակերևույթով հոսող ջուրը 2018 թ-ին կազմել է ընդհանուր ջրային պաշարի կեսից ավելին: Չնայած բնությունը շռայլ է գտնվել մեր նկատմամբ, այդուհանդերձ դրա պահպանության  և ջրի անխնա օգտագործման հետևանքով տարեց տարի կորցնում ենք ջրի զգալի քանակություն:

Ջրի ներկայիս սպառման պայմաններում Հայաստանի ջրային ռեսուրսները բավարար են ներքին կարիքների համար: Նշենք, որ օգտագործվող ջրի մոտ 80%-ից ավելին ուղղվում է ոռոգմանը և միայն 5-6%-ն է օգտագործվում խմելու և կենցաղային նպատակներով:  
              
Ըստ որոշ փորձագիտական գնահատականների` մինչև 2050 թ.-ը Հայաստանի ջրային պաշարները կնվազեն 20-25%-ով՝ կապված կլիմայի փոփոխության և  տեղումների նվազման հետ:
              
Ինչ վերաբերում է կլիմայական գործոնի ուղղակի ազդեցությանը, ապա ներկա դրությամբ մասնագետներն արդեն արձանագրել են ավելի քան 1 աստիճանով ջերմաստիճանի բարձրացում, ինչն անհետևանք չի եղել մակերևույթային ջրերի համար: Կլիմայի փոփոխության հետևանքով գետային ավազանները դարձել են սակավաջուր, որոշ վտակներ՝ նույնիսկ չորացել են:
              
Պատկերն այլ է գերխոնավ տարածքների մասով: Բնապահպանական հաշվարկները ցույց են տալիս, որ մեր երկրի միայն 10%-ն է պատված խոնավ տարածքներով: Ինչ վերաբերում է ճահիճներին, դրանք ավելի քիչ են և կազմում են այդ տարածքների մոտավորապես 0,4%-ը: Ճահիճների չորացման գործում կրկին մեծ է անթրոպոգեն գործոնը:

© WWF Armenia, Davit Ayvazyan
Սևանա լիճը՝ Հայաստանի քաղցրահամ ամենամեծ ջրային պաշարը

Սևանը Հայաստանի Հանրապետության միակ լիճն է, որը դասվում է խոշոր լճերի շարքին և աշխարհի մեծ, բարձր-լեռնային, քաղցրահամ լճերից մեկն է: Այն երկրագնդի քաղցրահամ ջուր ունեցող 2-րդ բարձրադիր լիճն է Հարավային Ամերիկայի Տիտիկակա լճից հետո։ Հայելու մակերեսը կազմում է 1260 կմ քառակուսի, որով ամենախոշորն է Հարավային Կովկասի տարածքում, ծովի մակարդակից մոտ 1900 մետր բարձրության վրա։

Կապուտակ Սևանը զուտ ջրային պաշար չէ: Այն ունի  բացառիկ  էկոհամակարգ, սակայն հատկապես վերջին տարիներին ջրի մակարդակի տատանումները  հանգեցրեցին էկոհամակարգի խախտմանը: Դրան էլ գումարվում են թունաքիմիկատների և օրգանական նյութերի հոսքը լիճ, որոնք բացասական ազդեցություն են թողնում լճի հարուստ կենսաբազմազանության վրա:

Սևանա լճից հետո իր ջրային ծավալներով երկրորդ ամենամեծ ջրային ավազանն Արփի լիճն է, որը գտնվում է  Շիրակի մարզի Արփի խոշորացված համայնքի տարածքում: Արփի լիճն արհեստական ջրամբար է, որի պատվարը   կառուցվել է 1951թ-ին, իսկ մինչ այդ Արփին փոքր լիճ էր՝ 1,6 մետր խորությամբ և  5 մլն խորանարդ մետր ջրի ծավալով: Արփի լիճ են թափվում Եղնաջուր գետակի և  լեռներից իջնող առվակների ջրերը: Ջրամբարից սկիզբ է առնում Ախուրյան գետը։

Սևանա լճի ջրերը և ավազանի բնական ռեսուրսները  Հայաստանի տնտեսության զարգացման հիմնաքարերից մեկն է: Լիճը ռազմավարական  նշանակություն ունի Հայաստանի և տարածաշրջանի համար: Այն ոչ միայն սոցիալ-տնտեսական խնդիր է լուծում մեզ համար, այլև տարածաշրջանում քաղցրահամ ջրի ամենամեծ պաշարն է: